Không còn là đặc quyền của những “gã khổng lồ” sở hữu ngân sách nghìn tỷ USD, AI trong năm nay đã len sâu vào mọi tầng nấc của đời sống kinh tế – xã hội, kích hoạt một cuộc cạnh tranh chưa từng có về chi phí, hiệu năng và giá trị ứng dụng thực tiễn.

Điểm nhấn lớn nhất của năm 2025 chính là sự sụp đổ của các rào cản tài chính, biến AI từ một công cụ xa xỉ thành tiện ích đại chúng. Chi phí suy luận (inference) đã giảm kinh ngạc tới 280 lần so với năm 2022, nhờ sự tối ưu hóa thuật toán và kiến trúc Mixture of Experts (MoE). Chi phí phần cứng AI đã giảm trung bình khoảng 30% mỗi năm, trong khi hiệu suất tính toán tiếp tục tăng gấp đôi theo chu kỳ ngắn hơn, tạo tiền đề cho sự bùng nổ của các mô hình nhỏ gọn nhưng hiệu quả vượt trội. Động lực của làn sóng này không chỉ đến từ phương Tây mà còn từ "cơn địa chấn" mã nguồn mở của phương Đông với những cái tên như DeepSeek hay Alibaba, phá vỡ thế độc tôn và buộc các "ông lớn" phải thay đổi chiến lược từ "đốt tiền" sang tối ưu hóa hiệu quả.

Tác động nhìn thấy rõ là mức độ thẩm thấu sâu rộng vào cấu trúc doanh nghiệp. Với hơn 70% doanh nghiệp toàn cầu tích hợp AI vào quy trình cốt lõi, công nghệ này không còn là công cụ thử nghiệm mà đã trở thành "lớp giao diện" mới giữa con người và thế giới số. Từ những văn phòng hiện đại tại Mỹ đến các trang trại thông minh ở châu Phi, AI đang xóa nhòa khoảng cách năng lực, biến kỹ năng cộng tác với máy móc trở thành tiêu chuẩn bắt buộc của lực lượng lao động toàn cầu.

Hệ quả tất yếu của cuộc cách mạng về giá thành là sự bùng nổ cả về quy mô thị trường lẫn mức độ chấp nhận của người dùng. Grand View Research ước tính thị trường AI toàn cầu năm 2025 đạt khoảng 390 tỷ USD, tăng mạnh so với mức hơn 300 tỷ USD của năm 2024. Trong khi đó, các tổ chức như Precedence Research và PitchBook định giá quy mô thị trường ở mức cao hơn, thậm chí vượt mốc 750 tỷ USD nếu tính cả các dịch vụ và ứng dụng liên quan.

Ở cấp độ người dùng, Business Insider ghi nhận ChatGPT và các nền tảng tương tự đã thu hút hơn 800 triệu người dùng hoạt động hằng tuần, tương đương hơn 10% dân số trưởng thành toàn cầu. AI không còn là công cụ thử nghiệm, mà đang trở thành một lớp giao diện trung gian mới giữa con người và thế giới số.

Song hành với cuộc cách mạng về chi phí là bước ngoặt kỹ thuật lớn nhất của năm 2025: sự chuyển dịch từ những "cỗ máy biết trò chuyện" (chatbot) sang những "cộng sự biết hành động", hay còn gọi là các tác nhân AI (Agentic AI). Nếu như năm 2024, thế giới còn tập trung vào khả năng đối thoại của chatbot, thì năm 2025 chứng kiến sự xuất hiện của những “cộng sự số” có khả năng tự lập kế hoạch, phối hợp công cụ và thực thi hành động.

Theo Gartner, đến cuối năm 2025 đã có hơn 40% ứng dụng phần mềm doanh nghiệp lớn tích hợp Agentic AI, tăng mạnh so với mức chưa đầy 5% của năm trước. Khả năng tư duy chuỗi (Chain-of-Thought) giúp các AI này biết "dừng lại suy nghĩ" trước khi hành động, giảm thiểu ảo giác dữ liệu. McKinsey cho biết việc triển khai AI Agents trong quản lý chuỗi cung ứng và vận hành giúp nâng năng suất lao động lên tới 40%, đồng thời giảm chi phí 20–30% và tăng doanh thu trung bình 15% – một minh chứng rõ nét cho sự chuyển dịch từ “hào quang công nghệ” sang hiệu quả đầu tư thực chất.

Trong bức tranh toàn cảnh sôi động đó, Việt Nam nổi lên như một điểm sáng khu vực, với sự thích ứng nhanh nhạy và chiến lược "Make in Vietnam" bài bản. Thị trường AI tại Việt Nam đã bùng nổ từ mức 753 triệu USD năm 2024 lên dự kiến 932 triệu USD năm 2025, với tốc độ tăng trưởng kép hằng năm (CAGR) ấn tượng 26,27%. Theo Decision Lab, khoảng 78% người dùng Internet đã tương tác với AI, và 33% biến đây thành thói quen hằng ngày, 55% người dùng AI tại Việt Nam sẵn sàng chi tiền cho gói thuê bao.

Các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam cũng tham gia sâu vào cuộc đua. FPT.AI cung cấp giải pháp chatbot và nhận diện giọng nói với chi phí từ 0,01 USD/phút, giúp hơn 500 doanh nghiệp nhỏ tiết kiệm khoảng 60% chi phí vận hành. Abivin giúp giảm 20% chi phí logistics, trong khi VinAI góp phần giảm 30% tai nạn giao thông tại Hà Nội. Ở tầm vĩ mô, CMC Corporation đầu tư 250 triệu USD vào hạ tầng AI, Viettel triển khai trợ lý ảo xử lý khoảng 1 triệu yêu cầu của công dân mỗi tháng. Sự lan tỏa của AI đã góp phần đưa quy mô kinh tế số Việt Nam dự kiến đạt 45 tỷ USD trong năm 2025.

Tuy nhiên, ẩn dưới những con số tăng trưởng là cuộc chiến hạ tầng khốc liệt. Financial Times cho biết riêng Microsoft và Amazon đã chi hơn 180 tỷ USD trong năm 2025 để nâng cấp trung tâm dữ liệu, đẩy tổng mức đầu tư toàn cầu cho hạ tầng AI vượt ngưỡng 300 tỷ USD. Điều này khẳng định AI không chỉ là cuộc chơi phần mềm, mà là cuộc đua về năng lượng, chip bán dẫn và chuỗi cung ứng.

Bên cạnh đó, khi AI trở thành "huyết mạch" của nền kinh tế, thách thức về an toàn, minh bạch và đạo đức nổi lên gay gắt hơn bao giờ hết. Năm 2025 cho thấy AI càng mạnh, rủi ro về deepfake và an ninh dữ liệu càng lớn; cuộc cạnh tranh giờ đây không chỉ là ai nhanh hơn, rẻ hơn, mà là ai đáng tin cậy hơn.

Hướng tới năm 2026, giới chuyên gia dự báo một làn sóng chuyển dịch mới: Embodied AI (AI hiện hữu). Những "bộ não" thông minh của năm 2025 sẽ bắt đầu được tích hợp vào "cơ thể" robot, đưa trí tuệ nhân tạo thực sự bước ra khỏi màn hình để thực hiện các tác vụ vật lý trong nhà máy và gia đình. Thị trường lao động sẽ chứng kiến sự sàng lọc khắc nghiệt, nơi kỹ năng cộng tác với máy móc là tiêu chuẩn bắt buộc.

Năm 2025 khép lại, đánh dấu sự chuyển mình từ đột phá kỹ thuật sang tác động kinh tế thực tiễn. Trong kỷ nguyên mới này, sự khác biệt giữa thịnh vượng và tụt hậu sẽ không nằm ở việc ai sở hữu công nghệ, mà nằm ở cách mỗi quốc gia, mỗi doanh nghiệp sử dụng dòng "huyết mạch" AI ấy để kiến tạo nên những giá trị bền vững cho nhân loại.