Hàng tuần, Christophe Fouquet, CEO của tập đoàn Hà Lan ASML, dường như luôn phải đối mặt với những cuộc khủng hoảng địa chính trị không hồi kết. Tháng trước, tổng thống Mỹ Donald Trump đã thông báo về mức thuế 50% đối với hàng hóa châu Âu nhập khẩu vào Mỹ, tuyên bố có khả năng làm tăng chi phí một số máy quang khắc của ASML, những thiết bị rất quan trọng để sản xuất chip tiên tiến. Rồi chỉ hai ngày sau đó, ông đã tạm dừng các biện pháp thuế này.

Cùng thời gian đó, ngoại trưởng Hà Lan khi đó đang ở Bắc Kinh, một phần để thảo luận về việc dỡ bỏ các quy tắc cấm các công ty Trung Quốc mua thiết bị của ASML. Sau đó, vào tuần này, chính phủ Hà Lan đã… sụp đổ, tạo ra nghi hoặc về việc tiếp tục bất kỳ cuộc đàm phán thương mại nào.

Tất cả những sự kiện này đều có khả năng gây gián đoạn hoạt động của ASML, công ty duy nhất sản xuất ra các máy quang khắc phức tạp nhất hiện nay. Mỗi cỗ máy như vậy có giá lên tới 400 triệu USD, có kích thước bằng một toa tàu chở hàng. Các thiết bị này được các quốc gia như Trung Quốc và Mỹ rất khao khát để sản xuất chip tiên tiến, đến mức ASML đã trở thành một quân cờ đúng nghĩa trong các cuộc chiến thương mại địa chính trị, với một số sản phẩm của công ty bị hạn chế xuất khẩu sang một số quốc gia nhất định.

Những diễn biến này tạo ra thời điểm không chắc chắn cho ông Fouquet, 52 tuổi, người Pháp tiếp quản vị trí giám đốc điều hành của công ty trị giá 300 tỷ USD vào năm ngoái. “Nhiều thứ trong số những vấn đề đó nằm ngoài tầm kiểm soát của chúng ta,” ông nói trong một cuộc phỏng vấn gần đây từ trụ sở ASML ở thị trấn nhỏ Veldhoven, cách Amsterdam khoảng hơn 120km về phía nam.

Ông Fouquet, người được đào tạo là kỹ sư, ban đầu giữ một tư thế kín đáo trước những thách thức địa chính trị mà công ty ông phải đối mặt. Giờ đây, ông cởi mở hơn về những lo ngại rằng các chính sách của chính phủ có thể làm xáo trộn chuỗi cung ứng đã tồn tại hàng thập kỷ, làm chậm sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ khác, đồng thời thúc đẩy Trung Quốc mở rộng ngành công nghiệp bán dẫn nội địa, điều này về lâu dài có thể làm suy yếu vị thế thống trị của ASML và gây tổn hại đến lợi ích của phương Tây.

Ông lưu ý rằng, hiện tại, Trung Quốc đã bắt đầu phát triển một số công cụ khắc quang riêng, điều này rất cần thiết để chiếu các mẫu mạch trên tấm wafer silicon để tạo ra chip. Mặc dù Trung Quốc còn nhiều việc phải làm để theo kịp công nghệ của ASML, ông nói: “Những người mà các ông cố gắng ngăn chặn sẽ nỗ lực hơn để thành công, không quan trọng các ông đặt bao nhiêu chướng ngại vật lên con đường của họ."

Ông Fouquet là một trong số ít nhà điều hành trong ngành bán dẫn dám công khai lên tiếng phản đối các chính sách thương mại của Mỹ, hạn chế bán sản phẩm và dịch vụ của họ. Tháng trước, Jensen Huang, giám đốc điều hành của Nvidia, nhà sản xuất lớn nhất chip AI, cho biết những chính sách này nhằm ngăn chặn Trung Quốc tiếp cận những công nghệ quan trọng là “luôn luôn gây tranh cãi và giờ đây thì rõ ràng là sai lầm.”

“Chặn các nhà sản xuất chip Trung Quốc khỏi sự cạnh tranh của sản phẩm Mỹ chỉ khiến họ trở nên mạnh hơn ở nước ngoài và làm suy yếu vị thế của nước Mỹ,” ông Huang nói trong lần thông báo kết quả kinh doanh quý trước của Nvidia.

Ông Fouquet đang cố gắng củng cố vị thế của ASML. Ngoài việc lên tiếng về những hậu quả của các chính sách thương mại, ông đã mở rộng các đội vận động hành lang của công ty ở Washington, Brussels và The Hague. Ông nói rằng Liên minh Châu Âu và Hà Lan có thể làm nhiều hơn để bảo vệ ASML và ngành công nghiệp bán dẫn khỏi bị kẹt giữa cuộc chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc.

“Chúng ta luôn muốn mọi người đứng lên ủng hộ chúng ta nhiều hơn” ông nói. “Tôi nghĩ rằng đối với Châu Âu, đối với Hà Lan, việc ASML là một chủ đề lớn là một cơ hội thực sự.”

Kể từ những năm 1980, ASML đã phát triển máy quang khắc để giúp tạo ra chip bán dẫn, thứ công nghệ nền tảng đóng vai trò là bộ não của máy tính. Máy móc tiên tiến nhất của công ty sử dụng ánh sáng cực tím bước sóng EUV để tạo ra các transistor tí hon, để đóng gói một lượng lớn sức mạnh điện toán lên các lát cắt silicon. Điều này đòi hỏi việc làm ra được những chiếc gương siêu tinh vi và các dạng chùm tia sáng mạnh mẽ, được tạo ra bằng cách bắn các giọt thiếc nóng chảy bằng laser.

Các công cụ quang khắc bước sóng EUV bao gồm các thành phần từ hàng trăm nhà cung cấp quốc tế và cần tới vài chiếc máy bay 747 phiên bản vận tải để vận chuyển đến khách hàng từ Hà Lan.

“Đây là cỗ máy phức tạp nhất mà con người từng tạo ra, sử dụng chuỗi cung ứng trải rộng khắp Châu Âu, Hoa Kỳ và châu Á, và khai thác các lĩnh vực như khoa học vật liệu, vật lý, sản xuất, thiết kế và quang học,” nhận xét của Chris Miller, giáo sư tại Trường Luật và Ngoại giao Fletcher thuộc Đại học Tufts, và là tác giả của cuốn sách “Chip War” về ngành bán dẫn.

Hoạt động kinh doanh của ASML đã bùng nổ khi chip được tích hợp vào nhiều thứ hơn, phục vụ hàng tỷ người trong cuộc sống hàng ngày, bao gồm điện thoại thông minh, ô tô, đồ chơi và cả tủ lạnh. Gần đây, các công ty như OpenAI, Microsoft và Google đã xây dựng các trung tâm dữ liệu khổng lồ trên toàn thế giới, chứa đầy những con chip AI được sản xuất bằng thiết bị của ASML. Doanh thu của công ty đạt kỷ lục 28.3 tỷ Euro vào năm ngoái, tương đương 32.3 tỷ USD, và ASML ước tính rằng doanh số có thể đạt từ 44 đến 60 tỷ Euro vào năm 2030.

Tuy nhiên, những lo ngại về địa chính trị, thuế quan và kiểm soát xuất khẩu vẫn bao trùm công ty. Một số người đặt câu hỏi liệu nhu cầu chip cho sự bùng nổ AI có bền vững hay không và liệu các máy móc mới nhất của ASML có đáng với chi phí 400 triệu USD hay không.

Ông Fouquet nói rằng các biện pháp thuế của chính quyền Trump đã tạo ra những thách thức bổ sung, gây ra sự bất ổn và làm suy yếu nỗ lực xây dựng các nhà máy chip nội địa của Mỹ. “Nếu bạn muốn sản xuất chip trong nước mình, bạn phải đảm bảo rằng chi phí sản xuất những chip đó là hợp lý,” ông nói. “Nếu có thuế quan, tất nhiên chi phí sẽ tăng lên.”

Ông Fouquet, người gia nhập ASML vào năm 2008, đã thăng tiến để trở thành phó chủ tịch bộ phận sản xuất máy quang khắc EUV của công ty. Khoảng sáu năm trước, các công cụ này trở thành trung tâm của cuộc tranh luận về việc liệu phương Tây có đang cung cấp các máy móc quan trọng cho Trung Quốc hay không, mang đến cho ông một bài học thực tế về địa chính trị công nghệ.

Năm 2019, chính quyền Trump đã vận động thành công chính phủ Hà Lan chặn xuất khẩu hệ thống EUV của ASML sang Trung Quốc. Trong khoảng thời gian chính quyền ông Biden tại vị, lệnh cấm xuất khẩu đã được mở rộng để bao gồm các máy móc cũ hơn, công nghệ quang khắc bước sóng DUV.

Sau các hạn chế thương mại, công ty dự kiến doanh số bán hàng sang Trung Quốc sẽ giảm xuống còn khoảng 25% tổng doanh thu hàng năm so với gần một nửa trong quý thứ hai của năm ngoái, khi ASML đang giao hàng từ lượng đơn đặt hàng tồn đọng không thể hoàn thành trong đại dịch Covid. Đài Loan và Hàn Quốc là những thị trường lớn nhất của công ty.

Ông Fouquet nói rằng ông và nhóm của mình thường xuyên liên hệ với các quan chức chính phủ ở Washington, Brussels và The Hague. Thông điệp của ông với họ là chuỗi cung ứng bán dẫn được tích hợp trên toàn cầu và các chính sách nhằm mục đích tác động đến một quốc gia có thể làm chậm sự phát triển công nghệ và làm tăng chi phí cho tất cả mọi người.

Ông cảnh báo rằng lệnh cấm xuất khẩu có thể phản tác dụng, đồng thời kêu gọi tránh sử dụng an ninh quốc gia để biện minh cho các chính sách bảo hộ. Thay vì chỉ tập trung vào việc ngăn chặn một đối thủ kinh tế như Trung Quốc, sự chú ý cần được dành cho việc đổi mới, ông nói.

Gregory C. Allen, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế và cựu quan chức bộ quốc phòng Mỹ, cho biết lệnh cấm xuất khẩu là cần thiết để làm chậm quá trình tạo ra một ngành công nghiệp bán dẫn nội địa độc lập của Trung Quốc. Bắc Kinh đang sử dụng các ưu đãi thuế, đất đai miễn phí, bơm tiền mặt và các khoản trợ cấp khác để thúc đẩy các công ty của mình, ông nói.

Huawei đã thuê nhân viên ASML để phát triển máy quang khắc, nhưng vẫn còn tụt hậu, ông Allen nói thêm. Các công ty Trung Quốc đã tích trữ các kiểu máy cũ hơn của ASML trước khi có hiệu lực lệnh cấm xuất khẩu, cho phép họ tiếp tục sản xuất chip ít tiên tiến hơn. "Đây là một công nghệ mà Trung Quốc đang tụt hậu xa nhất và chắc chắn sẽ là công nghệ cuối cùng mà nước này sao chép được,” ông nói.

Trong một buổi sáng gần đây tại Veldhoven, những dấu hiệu về sự phát triển của ASML đã được trưng bày. Ba cần cẩu xây dựng được đặt để mở rộng trụ sở chính của công ty. Bên trong, các kỹ sư mặc đồ bảo hộ trắng vô trùng đang thử nghiệm những cỗ máy quang khắc mới nhất.

Ngồi trong một phòng hội nghị ở tầng trên nhìn ra tất cả, ông Fouquet lạc quan rằng ngành công nghiệp này chỉ là “điểm khởi đầu” của sự bùng nổ AI sẽ thúc đẩy nhu cầu về thiết bị của ASML. Tuy nhiên, ông thừa nhận rằng căng thẳng địa chính trị có khả năng tiếp tục vướng vào công ty của mình. “Chúng ta không được phép ngây thơ,” ông nói. “Ngành công nghiệp này đã trở nên chiến lược đối với mọi người, mọi quốc gia.”