Bất cứ Nam Giáo dân Công giáo Roma nào cũng có thể được bầu làm Giáo hoàng mới. Sự kiện bầu này sẽ được tiến hành bởi khoảng 133 Hồng y dưới 80 tuổi, diễn ra tuyệt mật tại Nhà nguyện Sistine. Trong Tông Hiến, văn kiện pháp lý có giá trị cao nhất của Giáo hội Công giáo có ghi chi tiết quá trình diễn ra. Mình đọc từ Tông Hiến này và xem thêm các tài liệu khác, hình khác từ The Washington Post tổng hợp trong bài này để anh em coi.

Link Tông Hiến: APOSTOLIC CONSTITUTION

Link TWP: A visual guide on how the next pope will be elected

Điều kiện để được bầu làm Giáo hoàng:

• Là nam giới: Giáo hoàng phải là nam, vì chức vụ này liên quan đến việc được phong chức linh mục và giám mục, vốn chỉ dành cho nam giới trong Giáo hội Công giáo.
• Là người Công giáo: Ứng viên phải là thành viên của Giáo hội Công giáo, vì Giáo hoàng là người đứng đầu Giáo hội.
• Được phong chức giám mục: Theo truyền thống, Giáo hoàng là Giám mục Rôma. Vì vậy, ứng viên phải là giám mục hoặc ít nhất có thể được phong chức giám mục. Trong lịch sử, một số Giáo hoàng không phải là giám mục khi được bầu, nhưng họ được phong chức ngay sau đó.
• Được bầu bởi Mật nghị Hồng y: Giáo hoàng được chọn thông qua một cuộc bầu cử tại Mật nghị Hồng y, thường bao gồm các hồng y dưới 80 tuổi. Tuy nhiên, không có quy định nào yêu cầu ứng viên phải là hồng y.
• Không có quy định về quốc tịch, tuổi tác, hay chức vụ: Không có giới hạn cụ thể về quốc tịch, độ tuổi, hay việc ứng viên có phải là hồng y. Mặc dù hầu hết các Giáo hoàng hiện tại đều là hồng y, nhưng về mặt lý thuyết, bất kỳ người Công giáo nam nào đủ điều kiện cũng có thể được bầu.

Nếu mình được ⅔ số Hồng y trong Mật nghị ghi tên làm Giáo hoàng mà để trở thành Giáo hoàng thì mình phải từ bỏ đời sống hôn nhân, trở thành Linh mục, rồi Giám mục và trở thành Tổng Giám mục giáo phận Roma.

Thánh Phê rô, Giáo hoàng đầu tiên của Giáo hội Công giáo Roma cũng từng có vợ. Trong Tin mừng theo thánh Mattheu (MT 8, 14-15) có đoạn sau:

"Đức Giê-su đến nhà ông Phê-rô, thấy bà mẹ vợ ông đang nằm liệt và lên cơn sốt.

Người đụng vào tay bà, cơn sốt dứt ngay và bà trỗi dậy phục vụ Người."

Đức Giáo hoàng sau khi được chọn ra chào người dân dưới Quảng trường thánh Phê rô. Ảnh: The Washingtons Post

Điều kiện để được đi bầu Giáo hoàng mới?

Ứng viên thì hàng mấy trăm triệu người nhưng bầu thì chỉ có hơn 100 người. Năm nay tất cả các Hồng y dưới 80 tuổi có thể tham gia và Mật nghị Hồng y để bầu Giáo hoàng mới. Theo thông báo chính thức của Vatican thì năm nay có 135 Hồng y đủ điều kiện để tham gia Mật nghị nhưng có 2 Hồng y không tham gia vì lý do sức khoẻ nên con số chính thức là 133 vị. Tuy nhiên mình nghe đài Vatican tối qua thì nói là vẫn còn 9 vị chưa đến điểm danh…cho nên tới lúc này thì con số 133 vẫn chưa phải là con số chính thức.

Đức Giáo hoàng Giaon Phaolo II quy định số lượng Hồng y tối đa tham gia Mật nghị là 120 vị tuy nhiên cũng ghi trong quy định là người kế nhiệm có thể sửa quy định nếu cần. Đức Giáo hoàng Phanxico không có thông báo sửa quy định nhưng tổng số Hồng y mà Ngài chỉ định và các Hồng y cũng đủ điều kiện về tuổi tham gia Mật nghị vượt qua con số 120 cho nên hiện tại Mật nghị vẫn sẽ diễn ra với số lượng vượt qua con số 120 vị.

Ngày 28 tháng 4 năm 2025 các Hồng y đã họp để chọn ngày 7 tháng 5 này là ngày bắt đầu Mật nghị. Hơn 180 Hồng y trong đó có hơn 100 Hồng y đủ điều kiện tham gia bầu đã tham dự buổi họp. Ảnh: Philstar.com

Mật nghị Hồng y chọn Giáo hoàng 2025 khi nào diễn ra?

Theo Vatican thì sáng Thứ 4 ngày 7 tháng 5 này sẽ có một thánh lễ đồng tế (tất cả các Hồng y đều cử hành thánh lễ). Chiều hôm đó các ngài sẽ được rước vào nhà Nguyện Sistine để làm các thủ tục, nghi thức trước khi chính thức tiến hành bầu. Trong thứ 4 sẽ có một đợi bỏ phiếu sẽ diễn ra vào buổi chiều nhưng giờ nào thì hiện tại chưa được công bố. Và thường thì để bảo mật người ta không công bố giờ bỏ phiếu.

Như vậy chúng ta chỉ biết là việc bỏ phiếu sẽ bắt đầu diễn ra vào chiều Thứ 4 ngày mùng 7 tháng 5 năm 2025 tới này. Giờ bỏ phiếu là buổi chiều. Và thường thì giờ đốt phiếu để thông báo ra ngoài sẽ là khoảng 19 tới 20 giờ giờ Roma (Khoảng 0 giờ tới 1 giờ sáng giờ VN). Nếu chiều đó anh em thấy khói trắng bay ra khỏi ống khói thì tức là đã bầu được Giáo hoàng mới. Còn không thì sẽ tiếp tục sang các ngày tiếp theo. Trong các ngày tiếp theo thì mỗi buổi sáng hay chiều đều diễn ra 2 lần bầu cho tới khi nào bầu được Giáo hoàng mới thì thôi.

Các mật nghị gần đây có thời gian khoảng từ 2 hay 3 ngày. Như mật nghị năm 2013 bầu đức Phanxico chỉ qua 5 vòng là thành công. Dự kiến năm nay cũng không kéo dài lâu như vài lần trong quá khứ.

Mật nghị Hồng y 2025 diễn ra ở đâu?

Theo truyền thống 500 năm nay thì Mật nghị sẽ diễn ra tại nhà Nguyện Sistine. Các Hồng y thì ở tại Nhà khách Marta. Cho nên mỗi ngày sẽ có xe buýt chở các Ngài từ nhà khách qua nhà nguyện. Nếu Hồng y nào vì lý do sức khoẻ không thể rời khỏi nhà khách thì sẽ có các Hồng y hỗ trợ (infirmarii) đến thu phiếu bầu.

Sao màu tím là nhà nghỉ Marta còn Sistine Chapel là nơi các Hồng y bầu Giáo hoàng mới. Ảnh Apple Maps.

Chấm xanh là vị trí của HCM, Việt Nam chấm đỏ là Nhà Nguyện Sistine được xây từ thế kỷ thứ 15. Ảnh: Apple Maps.

Ai sẽ được quyền có mặt trong nhà Nguyện Sistine khi diễn ra bầu cử?

Trong lúc diễn ra bầu cử thì chỉ có các Hồng y đủ điều kiện dưới 80 tuổi mới được tham gia. Tất cả các người khác đều phải ra ngoài. Những người kiểm phiếu, người soát phiếu và những người thu phiếu từ các Hồng y từ nhà khách Marta đều được chọn ngẫu nhiên trong các Hồng y tham gia Mật nghị.

Các Hồng y tiến vào Nhà nguyện Sistine để chuẩn bị Mật nghị 2013. Đến lúc bỏ phiếu thì tất cả những người không phải là Hồng y đủ điều kiện đều phải ra ngoài và cửa sẽ được đóng lại. Lúc phát phiếu bầu, lúc đọc lời suy niệm thì vẫn có các người hỗ trợ ở trong nhà Nguyện, chỉ lúc diễn ra bầu thì không còn người ngoài.

Việc bỏ phiếu diễn ra như thế nào?

Chọn những vị hỗ trợ việc bỏ phiếu: Hồng y đoàn sẽ chọn ngẫu nhiên ra 9 người trong các Hồng y tham gia mật Nghị để hỗ trợ công việc bỏ phiếu. 3 người kiểm phiếu (Scruntineer), 3 người soát phiếu (Revisers) và 3 người giúp đi thu phiếu của các Hồng y tham gia bỏ phiếu từ nhà nguyện Marta (Infirmarii).

Vị trí của các vị hỗ trợ việc bỏ phiếu trong lúc diễn ra bỏ phiếu trong Nhà nguyện Sistine. Ảnh The Washington Post.

Mỗi Hồng y sẽ được phát 2 hay 3 phiếu bầu là những tờ giấy trắng trên đó có in sẵn một hàng chữ La tinh là: “Eligo in Summum Pontificem” (dịch ra TV là “Tôi bầu làm Giáo hoàng”) xong các vị ghi tên người mà các vị muốn bầu bên dưới. Sau khi ghi xong thì các vị sẽ gấp giấy lại 2 lần theo chiều nào cũng được miễn là không để cho người khác biết mình bầu cho ai và cho việc mở phiếu ra đọc dễ dàng sau đó.

Mô tả lại lá phiếu mà các Hồng y nhận được. Ảnh: The Washington Post.

Các Hồng y sẽ cầm phiếu đã gấp giơ cao để mọi người thấy phiếu đi tới bàn thờ trong nhà Nguyện Sistine. Đứng trước bàn thờ các ngài sẽ đọc lời thề bằng tiếng La Tinh với ý nghĩa sau: “Tôi gọi Chúa Kitô, Đấng sẽ phán xét tôi, làm chứng rằng tôi bầu cho người mà tôi tin, theo ý Chúa, xứng đáng được chọn”. Rồi bỏ phiếu vào một bình giống như một chén thánh lớn trên bàn thờ.

Mô tả việc một Hồng y giơ phiếu bầu lên cao và tiến đến chỗ bỏ phiếu. Bình ở giữa là bình đựng phiếu. Ảnh The Washington Post.

Nếu Hồng y lớn tuổi không thể đi lên bàn thờ thì Người kiểm phiếu (Scrutineer) thứ 3 sẽ đến chỗ ngồi của vị đó lấy phiếu và bỏ lên giùm.

Nếu có Hồng y nào đó không đủ sức khoẻ vào nhà Nguyện Sistine mà phải ở nhà Khách Marta thì 3 Hồng y được chọn ngẫu nhiên (infirmarii) sẽ cầm thùng phiếu kín vào Nhà khách để lấy phiếu. Phiếu đó sẽ được rước vào nhà Nguyện Sistine và bỏ vào bình phiếu giống như các phiếu khác.

Sau khi tất cả phiếu được bỏ vào bình rồi thì 3 Người kiểm phiếu sẽ tiến hành đếm phiếu. Nếu số phiếu không khớp với số Hồng y bỏ phiếu thì sẽ tiến hành thiêu huỷ phiếu và tiến hành bầu lại. Nếu số phiếu khớp với số Hồng y bỏ phiếu thì đến bước tiếp theo là kiểm phiếu.

Quy trình kiểm đếm phiếu:

• Scrutineer thứ nhất:

1. Lấy một phiếu bầu từ hòm phiếu, mở phiếu ra (phiếu đã được gấp đôi theo quy định trước đó).
2. Ghi lại tên người được chọn trên phiếu (thường vào một bảng hoặc ghi chú riêng để theo dõi).
3. Chuyển phiếu cho Scrutineer thứ hai.

Người kiểm phiếu thứ nhất kiểm phiếu.

• Scrutineer thứ hai:

1. Xem lại phiếu, ghi lại tên người được chọn (để xác nhận với ghi chú của Scrutineer thứ nhất).
2. Chuyển phiếu cho Scrutineer thứ ba.

Người kiểm phiếu thứ 2 kiểm phiếu.

• Scrutineer thứ ba:

1. Đọc to và rõ ràng tên người được chọn trên phiếu để tất cả các Hồng y cử tri hiện diện trong Nhà nguyện Sistine có thể nghe.
2. Ghi lại tên vừa đọc vào một bảng hoặc tài liệu chính thức.

• Ghi chép của các Hồng y:

1. Khi Scrutineer thứ ba đọc to tên, các Hồng y cử tri khác (ngồi trong Nhà nguyện Sistine) có thể ghi lại phiếu bầu trên một tờ giấy được chuẩn bị sẵn (prepared for that purpose).
2. Điều này cho phép các Hồng y theo dõi quá trình kiểm đếm và đảm bảo họ nhận thức được số phiếu của từng ứng viên, tăng tính minh bạch trong nội bộ Conclave.

Khi tất cả các lá phiếu đã được mở, các Scrutineers cộng lại tổng số phiếu bầu mà các tên khác nhau nhận được và viết chúng ra một tờ giấy riêng biệt. Người kiểm phiếu cuối cùng, khi đọc các lá phiếu riêng lẻ, dùng kim đâm từng lá phiếu qua từ Eligo và đặt nó lên một sợi chỉ, để các lá phiếu có thể được bảo quản an toàn hơn. Sau khi các tên đã được đọc, các đầu của sợi chỉ được buộc thành một nút thắt, và các lá phiếu do đó được nối với nhau được đặt trong một thùng chứa hoặc trên một bên của bàn.

Người kiểm phiếu thứ 3 đang dùng kim đâm xuyên qua lá phiếu và xâu vào một sợi chỉ rồi cột lại. Ảnh: The Washington Post.

Tiếp theo thì người kiểm phiếu đếm tổng số phiếu mà mỗi cá nhân nhận được. Nếu cá nhân, tên nào vượt quá ⅔ số phiếu thì Giáo hoàng mới đã được chọn. Nếu chưa có tên nào được ghi trong ⅔ số phiếu thì sẽ tiếp tục bầu vòng tiếp theo. Nếu đã chọn được Giáo hoàng thì phiếu sẽ được đốt với hoá chất tạo khói trắng. Còn chưa thì là khói đen.

Ảnh mô tả các Hồng y đốt phiếu với hoá chất để thông báo cho bên ngoài kết quả bỏ phiếu của buổi hôm đó. Ngày đầu tiên sẽ có một buổi chiều. Sang hôm sau thì sáng 2 lần bầu, chiều 2 lần bầu. Khi nào bầu được Giáo hoàng mới thì ngưng. Ảnh The Washington Post.

Vào lúc 19:06 giờ Roma tức 1:06 sáng ngày 14/3/2013 thì ống khói ở nhà Nguyện Sistine đã xuất hiện khói trắng. Hồng y Jorge Mario Bergoglio được chọn làm Giáo hoàng. Ngài chọn tông hiệu là Phanxico. Từ đó về sau chúng ta gọi là Giáo hoàng Phanxico. Ảnh: The Onion.

Qua mỗi phòng bỏ phiếu mà không chọn được thì khói xuất hiện báo cho bên ngoài là khói màu đen. Đức Giáo hoàng Phanxico được chọn sau 5 lần bỏ phiếu không thành. Ảnh: Chattanooga Times Free Press

Trong quá trình kiểm phiếu, đếm phiếu của 3 Scruntineer thì 3 người soát phiếu (Revisers) luôn kiểm tra lại từng bước để đảm bảo không sai, minh bạch.

Giáo hoàng sau đó sẽ xuất hiện trên ban công của St. Vương Cung Thánh Đường Peter ít nhất một giờ sau khi chấp nhận giáo hoàng. Ảnh: The Washington Post.